مهندسی مکانیک چیست و چگونه می‌توان مهندس مکانیک شد؟
جهت مشاهده‌ی آگهی‌های استخدام مهندسی مکانیک کلیک کنید.
شاید بتوان گفت که از زمانی که انسان کار کردن با ابزار را آموخت، مهندسی سیستمهای مکانیکی را آغاز کرد. البته، مهندسی مکانیک به این شکلی که ما می‌شناسیم، با انقلاب صنعتی درسده‌ی هجدهم، متولد شد. با وجود دیجیتالی شدن خیلی از جنبه‌های زندگی روزمره و صنعتی ما، دستگاه‌های مکانیکی هنوز اهمیت خودشان را از دست نداده‌اند.
همچنین، با ظهور صنایع جدید، نوع نیازهای مکانیکی انسان، در حال تغییر است. به همه‌ی این دلایلی که گفته شد، نیاز به مهندسین مکانیک همگام با توسعه‌ی صنعت در حال افزایش است.
این حوزه، مشاغل بسیار متنوعی را شامل می‌شود. نیاز به بعضی از این مشاغل رفته‌رفته کمتر می‌شود ولی وضعیت بازار بعضی دیگر از این عناوین شغلی، روندی رو به رشد دارد.
در واقع، با افزایش صنعتی شدن جوامع، نیاز به دستگاه‌های مکانیکی، بیشتر و بیشتر می‌شود. امروزه خیلی از فرآیندهایی که در گذشته به صورت دستی انجام می‌شد، مکانیزه شده است و این روند ادامه دارد. از سوی دیگر، با توجه بحران انرژی، نیاز شدیدی به ماشین‌آلات مکانیکی دارای راندمان بالاتر احساس می‌شود.
انتظار می‌رود که در آینده‌ای نزدیک، با توجه بیشتر به توسعه‌ی پایدار، پیشرفت‌های علم و فناوری و ظهور صنایع نوین، شاخه‌های جدیدی بر تنه‌ی کهنسال مهندسی مکانیک جوانه بزنند.
در این مقاله می‌خواهیم در رابطه با رشته مهندسی مکانیک و مشاغل مختلف آن صحبت کنیم.
مقدمه‌ای بر مهندسی مکانیک
مهندسی مکانیک شاخه‌ای گسترده از مهندسی است که در آن از اصول مهندسی برای طراحی و ساخت ماشین‌ها و قطعات آن‌ها استفاده می‌شود. مهندسین مکانیک در صنایع بسیار متنوعی مشغول ایده‌پردازی، طراحی و ساخت ماشین‌ها و قطعات آن‌ها هستند. با پیشرفت فناوری، مهندسی مکانیک نیز رشد کرده و امروز به یک شغل هیجان‌انگیز تبدیل شده است. این رشته شامل گرایش‌های زیر است:
- مهندسی طراحی: استفاده از نظریات مهندسی برای طراحی بهتر ماشین‌ها و افزایش کارایی آن‌ها
- مهندسی سیالات و مهندسی محاسباتی: حد واسط علوم، مهندسی، ریاضیات و علوم کامپیوتر
- مهندسی مواد: کاربرد مکانیک روی جامدات، مایعات، بافت‌های زیستی و مواد پیچیده
- مهندسی خودرو: طراحی و ساخت انواع مختلف خودروها
- مهندسی ساخت: بهینه‌سازی روش‌های ساخت کالاها و توسعه‌ی ماشین‌ها و ابزارآلات برای تولید صنعتی محصولات
- مهندسی آکوستیک: کنترل لرزش دستگاه‌ها به منظور کاهش سر و صدای آن‌ها
- مهندسی حرارت: ساخت سیستمهای سرمایشی و گرمایشی
- مهندسی هوا-فضا: مهندسی تجهیزات مورد استفاده در صنعت هوا-فضا مثل هواپیماها، فضاپیماها، موشک‌ها و …
- مهندسی بیومکانیک: استفاده از نظریه‌ی مهندسی در پزشکی
وظایف مهندس مکانیک چیست؟
مهندسین مکانیک وظایف و مسئولیت‌های شغلی متعددی دارند که بسته به نوع شغل آن‌ها، بسیار متفاوت است. با این حال، اهداف کلی سازمان‌ها از استخدام مهندسی مکانیک، انجام وظایف و مسئولیت‌های شغلی زیر است:
- تحقیق و توسعه‌ی محصولات (R&D) مثل ساخت قلب مکانیکی در صنعت مهندسی پزشکی
- استفاده از مهارت‌های پژوهشی، تحلیلی، مدل‌سازی ریاضیاتی و مدل‌سازی نرم‌افزاری
- کار کردن در کنار دیگر متخصصان داخل و خارج از حوزه‌ی مهندسی
- طراحی و توسعه‌ی فرایندهای تولیدی جدید
- توسعه و آزمایش طراحی‌های نظری
- طراحی و پیاده‌سازی بهبودهایی در عملکرد و ایمنی دستگاه‌ها و ماشین‌آلات مورد استفاده در صنایع مختلف
- شناسایی مشکلات پروژه‌ها مثل هزینه‌ها، ایمنی و محدودیت‌های زمانی
- پیشنهاد دادن اصلاحات، پس از آزمون نمونه‌های اولیه‌ی محصولات
- بهبود فرایندهای تولید، مانند فرایندهای پالایش نفت یا استخراج از معادن
- مشارکت در پروژه‌های مهندسی مکانیک با همکاری سایر مهندسین
- توسعه و استفاده از مواد و فناوری‌های جدید
- مدیریت منابع انسانی و مادی در پروژه‌های مهندسی مکانیک
- مشورت کردن با پیمان‌کاران، بخش تولید، تأمین‌کنندگان و مشتریان برای حل مشکلات و رفع نیازها
- کنترل کیفی محصولات
- مدیریت پروژه‌ها براساس اصول و تکنیک‌های مهندسی مکانیک
فرصت‌های شغلی موجود برای مهندسان مکانیک
شغل کارشناس تکنولوژی و ساخت
این دو شغل تفاوت چندانی با هم دیگر ندارد. هم کارشناس تکنولوژی ساخت و هم تکنسین ساخت، به عملکرد ماشین‌آلات خط تولید در کارخانه‌ها نظارت دارند. به علاوه، این کارشناسان و تکنسین‌ها، ماشین‌آلات خط تولید را طراحی هم می‌کنند. این دو شغل در صنایع مختلفی مثل خودروسازی، الکترونیک، ساخت کامپیوتر و موبایل، هوافضا، مهندسی پزشکی و … کاربرد دارند. ممکن است کارشناس تکنولوژی ساخت را اپراتور ساخت، اپراتور تولید یا مونتاژکار هم بنامند. بازار کار مهندسی مکانیک ساخت و تولید از سال ۲۰۱۹ تا سال ۲۰۲۹، تنها یک درصد رشد دارد. دلیل این موضوع می‌تواند اتوماسیون بیشتر فرآیندهای تولید و استفاده‌ی بیشتر از ربات‌ها و سنسورها در خطوط تولید باشد.
شغل کارشناسی مکانیک
یکی از رایج‌ترین مشاغل در مهندسی مکانیک، این شغل است. این کارشناسان، وظایفی عمومی به عهده دارند و کار آن‌ها شامل طراحی، نصب و تعمیر قطعات مکانیکی در تمامی صنایع است. معمولا فارغ‌التحصیلان مقطع لیسانس این رشته می‌توانند به عنوان کارشناس مشغول به کار شوند.
شغل مهندسی خودرو
این مهندسین در قالب تیم‌هایی، خودروها را طراحی کرده، می‌سازند و آزمایش می‌کنند. معمولا شرکت‌های خودروسازی فارغ‌التحصیلان این رشته را استخدام می‌کنند. کار یک مهندس مکانیک خودرو، طراحی خودروهای جدید برای توسعه، انجام تست‌‌های آزمایشگاهی و سنجش ایمنی، عیب‌یابی و رفع اشکال طراحی‌ها و ساخت خودروهاست. بازار کار مهندسی مکانیک خودرو نیز از سال ۲۰۱۹ تا سال ۲۰۲۹، چهار درصد رشد خواهد داشت.
شغل کارشناسی ارشد مکانیک
این شغل نیز همانند شغل بالاست ولی تفاوت آن در سطح جایگاه شغلی است. معمولا یک کارشناس ارشد به کار چندین کارشناس نظارت دارد. کسی که در این جایگاه شغلی قرار می‌گیرد، دستگاه‌ها، تجهیزات و سیستمهای مکانیکی و الکترونیکی را طراحی کرده، می‌سازد، تست می‌کند و بهبود می‌بخشد. این مهندسین از نرم‌افزار CADD برای طراحی ماشین‌های مکانیکی قوی مثل ژنراتورها، توربین‌ها و موتورها استفاده می‌کنند. این کارشناسان ارشد، در قالب یک تیم کار می‌کنند و به فرآیند ساخت، نظارت دارند. مدرک تحصیلی مورد نیاز برای تصاحب این شغل، مدرک کارشناسی ارشد مکانیک است. بازار کار هر دو شغل کارشناس و کارشناس ارشد این رشته از سال ۲۰۱۹ تا سال ۲۰۲۹، حدود چهار درصد رشد دارد که چیزی برابر با رشد میانگین تمامی مشاغل است.
شغل مهندسی سیستمهای HVAC
مهندس سیستمهای سرمایشی، گرمایشی و تهویه‌ی مطبوع (HVAC) کسی است که تأسیسات و دستگاه‌های HVAC مثل چیلرها، فن‌کویل‌ها، اسپلیت‌ها، رادیاتورها و … را طراحی کرده و می‌سازد. به علاوه، این مهندسین نقشه‌ی سیستم‌ها HVAC در ساختمان‌های مسکونی، تجاری، اداری و سالن‌های صنعتی را طراحی کرده و آن را اجرا می‌نمایند. انتظار می‌رود که این شغل از سال ۲۰۱۹ تا سال ۲۰۲۰، حدود چهار درصد رشد داشته باشد
شغل نقشه‌کشی صنعتی
نقشه‌کش صنعتی کسی است که خطوط تولید را طراحی می‌کند. این افراد باید دانش کافی در رابطه با نحوه‌ی عملکرد قطعات مکانیکی در خطوط تولید و ماشین آلات صنعتی را داشته باشند تا بتوانند نقشه‌‌های تأسیسات صنعتی را طراحی کنند. اطلاعات آماری دقیقی در رابطه با وضعیت بازار این شغل در دسترس نیست ولی به نظر می‌رسد که با افزایش نقش نرم‌افزارها و هوش مصنوعی در صنعت، بازار این شغل رو به ضعیف شدن باشد.
شغل مهندسی مکانیک سیالات
مهندسی مکانیک سیالات یک شغل بسیار تخصصی است که با سیستمهای جا‌به‌جایی سیالات و سیستمهای هیدرولیک ارتباط دارد. این متخصصین، باید سیستمهای لوله‌کشی مناسب برای انتقال سیالات را با توجه به عواملی مثل فشار و ویسکوزیته‌ی سیال و رفتار آن در حالت‌های مختلف، طراحی کنند. به علاوه، طراحی و ساخت سیستمهای هیدرولیکی نیز بر عهده‌ی مهندس مکانیک سیالات است. پالایشگاه‌ها، سکوهای استخراج نفت، شرکت‌های طراح خطوط انتقال گاز، نفت و آب و سازمان آب و فاضلاب از جمله رایج‌ترین سازمان‌های نیازمند استخدام مهندس مکانیک سیالات هستند. معمولا برای ورود به این حوزه، حداقل مدرک کارشناسی ارشد لازم است. اطلاعات دقیقی از بازار کار مهندسی مکانیک سیالات در دسترس نیست.
شغل مهندسی تجهیزات پزشکی
این شغل یکی از مهیج‌ترین شاخه‌های رشته‌ی مکانیک است. دستگاه‌های مکانیکی در پزشکی و مراقبت از بیماران، کاربردهای خیلی زیادی دارند. به علاوه، ساخت خیلی از اندام‌های مصنوعی، نیازمند دانش و مهارت‌های این متخصصان است. به علاوه، این متخصصان باید پشتیبانی فنی از دستگاه‌های مکانیکی مورد استفاده در پزشکی را فرآهم بیاورند. هم شرکت‌های ساخت تجهیزات پزشکی و هم بیمارستان‌ها و مراکز بازپروری معلولین، نیاز به استخدام مهندس مکانیک پزشکی دارند. بازار کار مهندسی پزشکی نیز از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۹، چهار درصد رشد خواهد داشت. این شغل، از پردرآمدترین مشاغل در بازار کار مهندسی مکانیک می‌باشد.
شغل مهندسی هوا-فضا
این متخصصین، هواپیماها، فضاپیماها، پهپادها و ماهواره‌ها را طراحی، آزمایش و تعمیر کرده و آن‌ها را بهبود می‌بخشند. سازمان‌های هواپیمایی، فضایی، شرکت‌های ساخت پهپاد و ارگان‌های نظامی، مهندسین هوافضا را استخدام می‌کنند. بخش زیادی از کار این افراد، تحقیق و توسعه‌ی هواپیماها، موشک‌ها، پهپادها، فضاپیماها و ماهواره‌ها است. پیشبینی می‌شود که این شغل، از سال ۲۰۱۹ تا سال ۲۰۲۹، حدود ۳ درصد رشد داشته باشد که کمی کمتر از میانگین رشد تمامی مشاغل است. این شغل نیز از پردرآمدترین مشاغل در حوزه‌ی مکانیک است.
شغل کارشناس R&D
تحقیق و توسعه در حوزه‌ی مهندسی مکانیک، جایگاه ویژه‌ای دارد. پیش از ساخت هر محصولی که دارای عملکردهای مکانیکی باشد، نیاز به تحقیقات گسترده‌ای می‌باشد. طراحی محصول و توسعه‌ی آن نیاز به تیمی از کارشناسان تحقیق و توسعه دارد. یکی از جایگاه‌های شغلی دارای جای پیشرفت زیاد برای فارغ‌التحصیلان مقطع لیسانس و فوق‌لیسانس مهندسی مکانیک، کارشناس تحقیق و توسعه است. این کارشناسان در حوزه‌های علمی و فناوری مثل سیستمهای انرژی، بیومکانیک، میکروفلوئیدیک و مهندسی میکرو و نانو نیز فرصت‌های شغلی زیادی دارند.
برای پیدا کردن هر کدام از شغل‌های بالا می‌توانید به کاریابی برخط جاب ویژن مراجعه کنید.
مهندسین مکانیک نیازمند چه مهارت‌هایی هستند؟
با وجود اینکه داشتن تحصیلات مرتبط برای استخدام مهندسی مکانیک، ضرورت دارد، ولی هرچه مهارت‌های کارجو بیشتر باشد، مدت کمتری را در جستجوی کار مورد علاقه‌ی خود، سپری می‌کند و می‌تواند به جایگاه‌های شغلی پردرآمدتری را تصاحب نماید.
هر شغل مهندسی مکانیک، نیازمند مهارت‌های خاص خودش است. با این حال، همه‌ی مهندسین مکانیک باید چندین مهارت نرم (soft skills) مهم در این گروه شغلی را داشته باشند. این مهارت‌ها عبارتند از:
سطح بالایی از دانش فنی و علمی و توانایی استفاده از این دانش برای حل مشکلات واقعی، توانایی حل مسئله، توانایی کار تیمی، توانایی کار تحت فشار، توجه به جزئیات، مهارت‌های ارتباطی و میان‌فردی برای ارتباط سازنده با مشتریان، پیمان‌کاران، طراحان، اپراتورها و مدیران، مهارت‌های نوشتاری عالی، به ویژه برای نوشتن دستورالعمل‌های استفاده از دستگاه‌ها، توانایی رهبری تیم، خلاقیت، منظم بودن و توانایی مدیریت زمان و منابع
علاوه بر مهارت‌های یاد شده، هر مهندس مکانیک باید مهارت‌های سخت (hard skills) مورد نیاز در شاخه‌ی خود را داشته باشد. مهم‌ترین این مهارت‌ها عبارتند از:
- مهارت‌های IT، به ویژه طراحی‌های نرم‌افزاری (CAD)، اتوکد، مدل‌سازی‌های کامپیوتری، CA، EPDM و …
- مهارت‌های ریاضیاتی مثل مهارت در محاسبات، هندسه و آمار و احتمالات
- تسلط به زبان انگلیسی
آیا خانم‌ها نیز می‌توانند به عنوان مهندس مکانیک استخدام شوند؟
بعضی از مشاغل این حوزه مثل تکنسین ساخت و کارشناس تعمیر و نگهداری، نیازمند که کردن در شرایط سخت و خطرناک محیط کارخانه‌ها هستند. به طور کلی می‌توان گفت که بازار کار مهندسی مکانیک برای خانم‌ها چندان بد نیست.
برای پیدا کردن فرصت‌های شغلی استخدام مهندسی مکانیک خانم، کلیک کنید.
- سازمان‌های استخدام کننده: بعضی از سازمان‌ها مثل وزارت بهتداشت، درمان و آموزش پزشکی، دستمزد بیشتری به مهندسین مکانیک می‌دهند.
تحصیلات لازم برای استخدام شدن به عنوان مهندس مکانیک
اولین چیزی که برای پیدا کردن شغلی در حوزه‌ی مهندسی مکانیک نیاز دارید، یک مدرک دانشگاهی مهندسی مکانیک است. حداقل مدرک تحصیلی لازم برای پیدا کردن شغلی به عنوان مهندس مکانیک، لیسانس مهندسی مکانیک است. از آنجایی که خیلی از مشاغل مهندسی مکانیک، کاملا تخصصی هستند، اکثر مشاغلی که با لیسانس مهندسی مکانیک می‌توانید آن‌ها را تصاحب کنید، از نوع کارآموزی می‌باشند.
کارفرمایان ترجیح می‌دهند که برای چنین مشاغلی، نیروی آقا استخدام کنند و در مقابل، در بعضی دیگر از شغل‌های مرتبط با مکانیک، مثل کارشناس تحقیق و توسعه، مهندسی پزشکی و … تفاوت‌های جنسیتی مشکلی ایجاد نمی‌کند. به همین دلیل، در بعضی از این آگهی‌های دعوت به همکاری برای چنین شغل‌هایی، به دلیل حقوق پایین‌تر خانم‌ها، تمایل به استخدام نیروی خانم وجود دارد.
تحصیلات تکمیلی برای اکثر فرصت‌های شغلی در حوزه‌ی مهندسی مکانیک، اهمیت بالایی دارد. مدرک تحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد در یکی از گرایش‌های مهندسی مکانیک، به معنی تخصص در آن گرایش است. برای اکثر فرصت‌های شغلی مهندسی مکانیک، داشتن مدرک کارشناسی ارشد کافی است و مدرک دکترا، بیشتر برای تصاحب مشاغل پژوهشی در این حوزه کاربرد دارد.
آینده شغلی مکانیک
همان‌طور که در ابتدای مقاله گفتیم، افزایش صنعتی شدن جهان و تغییر در نیازهای بشر به دستگاه‌های مکانیکی، همراه با پیشرفت علوم و فناوری، آینده‌ی این شاخه‌ی مهندسی را دگرگون خواهد کرد. با این حال، بعضی از شاخه‌ای این رشته، به آهستگی اهمیت خود را از دست می‌دهند پیشبینی می‌شود که بازار کار مهندسی مکانیک از سال ۲۰۱۹ تا سال ۲۰۲۹، حدود ۳/۹ درصد رشد داشته باشد که اندکی کمتر از رشد میانگین همه‌ی مشاغل است.
حقوق و دستمزد مهندسی مکانیک چقدر است؟
مهم‌ترین عواملی که روی حقوق مهندس مکانیک تأثیر دارند، عبارتند از:
- میزان نیاز به تخصص مهندس مکانیک.
- سطخ تحصیلات
- جنسیت: دستمزد خانم‌ها از آقایان پایین‌تر است.
- شرایط کار: بعضی کارها دشوارتر هستند و نیاز به کار کردن در فضاهای صنعتی دارند. بنابراین، دستمزد آن‌ها نیز بیشتر است.
برای آشنایی بیشتر با شغل مهندس های مکانیک، کلیک کنید.
